Gadożer ( Circaetus gallicus) to skrajnie nieliczny ptak drapieżny. Ptak ten ma duże i szerokie skrzydła. Ma również dużą głowę, przypominającą nieco głowę sowy. Gatunek ten jest z wierzchu brązowy, od spodu zaś biały, prążkowany. Na ogonie występują 3-4 ciemniejsze przepaski, widoczne dobrze w locie. Na nadgarstkach nie ma
Ptaki szponiaste używane w sokolnictwie Trudno wymienić wszystkie ptaki drapieżne używane, dawniej i obecnie, do polowań pod pierzem. Różnorodność skrzydlatych drapieżników występujących na świecie, niektórych bytujących lokalnie, wyklucza taką możliwość w niniejszej prezentacji. Znawcy tematu, zawsze mieli odmienne zdania w kwestii przydatności niektórych ptaków do sokolnictwa. Na przykład Kazimierz Wodzicki twierdził, że pustułki nigdy do polowań nie używano ( "Z sokołami na łowy", s. 51), podczas gdy inni autorzy twierdzili, iż sporadycznie te małe drapieżniki z trudem do łowów przysposabiano. Niniejsza prezentacja ptaków drapieżnych ma jedynie popularyzatorski charakter, opiera się na podręcznikach: M. Mazarakiego "Z Sokołami na łowy", Sylwestra Milczarka ""Kultura łowiecka w świecie islamu" i na informacjach zaczerpniętych z internetu. Ma ona przede wszystkim za zadanie pokazać przydatność filatelistyki jako materiału ilustracyjnego. Z orłami w dawnej łowieckiej kulturze europejskiej było sporadyczne, nie wspomina o nim Mateusz Cygański ani cesarz Fryderyk II autor słynnego traktatu sokolniczego "Sztuka polowania z ptakami". Podobne zdanie na ten temat miał Kazimierz Wodzicki. W kręgu kultury azjatyckiej i arabskiej orły był cennymi ptakami łowczymi, zwłaszcza na zwierzynę grubszą (wilki, suhaki, kozice, koziorożce, muflony). Natomiast Piotr Krescentyn w "Księgach o gospodarstwie..." wydanych w Polsce w 1549 r. pisze, że orzeł, król ptaków, może być ułożony (ukrócony i ogłaskany) tylko kiedy z gniazda wybrany zostanie. Do polowania z orłami sokolnik musi być mocny i silny. Orzeł jest wytrwały i tak długo latać będzie nad psami, aż te wycisną zwierza z kryjówki. Samica nieco większa od samca Grzbiet i brzuch ciemnobrunatne. U dorosłych ptaków głowa i szyja jasnobeżowa. Ogon krótki, układający się w wachlarz, klinowaty, początkowo ciemny, z każdym rokiem staje się coraz bardziej biały, by po 5–6 latach stać się śnieżnobiały. W 6 roku życia bielik uzyskuje szatę ostateczną, oprócz głowy, która jasna jest dopiero po 8-10. Dziób mocny, ciemnoszary u młodych, jaśnieje z wiekiem do jasnożółtego lub koloru kości słoniowej u 4-letnich ptaków, woskówka żółta. Nogi żółte i mocne, zakończone silnymi szponami służącymi do rozrywania ciała, skok do połowy nieopierzony. Gatunek związany ze środowiskiem wodnym, w którym poluje, w pobliżu wody buduje gniazda, koczuje w okresie polęgowym i również w pobliżu wód gromadzi się na noclegowiska. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 2 białe jaja (czasami od 1 do 4) w marcu lub kwietniu. Łowi głównie duże ryby Poluje również na ptaki (kaczki, gęsi, perkozy, łyski, czasem na czaple i łabędzie) Potrafi upolować zające, a także młode sarny. W zimie nie gardzi padliną. Bielik podlega prawnej ochronę na terenie całego kraju od 1952, obecnie objęty ochroną gatunkową ścisłą. Wymieniony w Dyrektywie Ptasiej i Polskiej Czerwonej Księdze jako gatunek wymagający szczególnej uwagi. jest symbolem parków narodowych (wolińskiego), organizacji polonijnych i społecznych. umieszczony w godle Polski instytucji (Orlen) Na zakończenie prezentacji bielika, polskiego ptaka herbowego, przypomnijmy sobie legendę o orle białym zacytowaną z internetu. Bardzo już zmęczona była drużyna Lecha nieustanną wędrówką. Lech wspominał swoich braci – Czecha i Rusa, którzy tak jak on ruszyli na wędrówkę szukać swojego miejsca na ziemi. Właśnie wszyscy odpoczywali po kolejnym dniu wędrówki. Rozmyślał Lech patrząc na równinę, gdy nagle ptak duży rozwinął skrzydła nad jego głową, a to był orzeł. Orzeł właśnie zatoczył kręgiem nad wielkim dębem, co zdziwiło Lecha, który podszedł do dębu zaciekawiony i tam ujrzał wielkie gniazdo i głodne pisklaki wychylające się z niego, wołające o pokarm. Pomyślał Lech i zawołał swoich towarzyszy podróży, którym oznajmił, iż tu będzie jego gród, jego gniazdo, a biały ptak karmiący pisklaki będzie jego znakiem. Lech oznajmił, iż gród , który zbudują wspólnymi siłami będzie się nazywał Gniezno. Ucieszyli się jego towarzyszy, bo skończyła się nareszcie tułaczka i poparli jego postanowienie. Orzeł zaś stał się symbolem ich państwa i jest naszym godłem do dziś, zaś Gniezno do dziś stoi w tym miejscu. Stylizowany orzeł znalazł się na datowniku okolicznościowym poczty obozowej w Ofkagu II Gross Born (Kłomino).Poczta w obozie powstała w 1943 r. Część wydań była ząbkowana za pomocą kółka zębatego z mechanizmu zegarka. Nominały znaczków wynosiły od 5 do 100 fenigów. Pod koniec 1944, wobec zaprzestania wypłacania przez komendę obozu poborów w walucie niemieckiej, wykreowano własną walutę obozową (1 piast = 100 groszy).. Dochody poczty odprowadzane były do Społecznego Funduszu Obozowego i przeznaczane na cele dobroczynne. Poczta obozowa używała datowników oraz stempli okolicznościowych. Poczta działała do dnia ewakuacji obozu i w okresie swojej działalności wydała 29 wzorów znaczków i 8 bloków. Orzeł przedni (Aqulia chrysaetos L.) Orzeł przedni zwany dawniej zysem lub orłem królewskim jest mniejszy od bielika. Polują z nim głównie sokolnicy azjatyccy wyjątkowo na zwierzynę do wielkości muflona, kozicy. Przeważnie wykorzystywany jest do gonienia drobnych ssaków (lis, zając, kuna) i ptaków (kaczki, bażanty, cietrzewie, gęsi). Orły są trudne do ułożenia. Ze względu na ciężar ptaka sokolnicy używają specjalnych podpórek opieranych na pasie lub siodle, drążków, a nawet konstrukcji drewnianej przymocowywanej do sokolnika zwanej podczosem (S. Milczarek). Niezależnie od szaty u osobników dorosłych grzbiet brunatny, głowa i kark jaśniejsze o złotawym odcieniu. Spód jaśniejszy. Lotki i końce sterówek czarne, nasada długiego, zaokrąglonego ogona szara. Dziób czarny, zakrzywiony, przystosowany do łapania ciężkich zwierząt. Nogi żółte, mocno umięśnione. Pomagają też w tym silne mięśnie nóg i pazury ostrzejsze od pazurów kota. Skrzydła długie i szerokie, w locie ślizgowym i podczas krążenia lekko uniesione do góry na kształt płytkiego V, Na końcach widoczne długie, palczasto rozłożone lotki. INNE PTAKI STOSOWANE W SOKOLNICTWIE W literaturze wymieniane są też inne gatunki szponiastych używanych do polowań pod pierzem: bielik amerykański ( Haliaetus leucocephalus L.), orzeł cesarski (Aquila heliaca heliaca S.), orlik grubodzioby (Aquila clanga P.), orlik krzykliwy (Aquila pomarina B.), orzeł stepowy (Aquila nipalensis H.), orzełek (Hieraetus pennatus G.) zwanego w Azji Zachodniej orłem srokatym (włochatym), myszołów rdzawosterny (Buteo jamaicensis G.), jastrząb Harrisa lub myszołowiec towarzyski ( Parabuteo unicinctus T.). Spośród wielu znaczków z ww. ptakami podaję jedynie pojedyncze przykłady. Sokół białozór (Falco rusticolus L.) Sokoły były dawniej najpowszechniejsze i najbardziej cenione, atakowały zdobycz w locie, dlatego nazywane były ptakami "wysokiego lotu". Sokół norweski (białozór) Falco rusticolus L. Jest to gatunek zamieszkujący tereny dalekiej północy. Osobniki najbardziej wysunięte na północ są jaśniejsze, osobniki południowe (Ałtaj, Afryka Północna) ciemniejsze, mniejsze i bardziej nakrapiane. Dymorfizm płciowy przejawia się w masie ciała, samice są cięższe. Białozór jest najokazalszy i najsilniejszy ze wszystkich sokołów, za czasów sokolnictwa sprowadzano go do Polski z Norwegii, Szwecji, Inflant i z Litwy, jak pisał w 1911 r. Gieruszyński. Białozory z sokolniczego punktu widzenia były jednymi z najlepszych i niezwykle cenne, mogli posiadać go jedynie królowie, książęta i bogata szlachta. Składane były jako dary koronowanym głowom. z tzw. nurkami polowano na czaple. Dawniej polscy sokolnicy poszukiwali białozorów islandzkich, zwanych sacerami i grenlandzkich, na końcu norweskich i litewskich. Obie płci ubarwione jednakowo, ale samica jest wyraźnie większa. Upierzenie zmienia się wraz z szerokością geograficzną – ptaki z najbardziej północnego areału są prawie zupełnie białe ze skąpymi czarnymi plamkami, a południowe populacje mają brązowy lub łupkowoszary wierzch. Na policzku słabo zaznaczony ciemniejszy "wąs", u odmiany białej w ogóle niewidoczny. Biotopem białozora są arktyczna tundra, tereny górzyste tajgi, lasotundra, skaliste polarne wybrzeża, nadmorskie klify, hale, turnie, zwłaszcza w okolicach urwistych brzegów rzek. Niektóre osobniki zimą pozostają na lęgowiskach, pozostałe koczują na terenach bardziej południowych, szczególnie preferując wybrzeża mórz. Okres lęgowy rozpoczyna się na początku kwietnia lub w maju. Rzadziej gnieździ się na półce skalnej pod nawisem, gołej ziemi, a częściej na drzewie. Zajmuje konstrukcje lęgowe innych ptaków krukowatych i drapieżnych, np. kruków, myszołowów włochatych i orłów przednich. Często gniazduje w koloniach arktycznych ptaków morskich lub w miejscach żerowania pardw (Wikipedia). W locie charakterystyczna sylwetka o długich i ostro zakończonych skrzydłach. Może przez to przypominać samicę jastrzębia, choć przeczą temu dłuższe i bardziej zaostrzone skrzydła. U wszystkich odmian spód ciała plamkowany lub kreskowany. Nogi i woskówka na dziobie żółte. Szyja i ogon krótkie. Sokół wędrowny (Falco peregrinus T.) Gatunek niegdyś pospolity w naszych lasach, obecnie z powodzeniem reintrodukowany. Wobec niezwykłej sprawności i dostępności sokół był w Polsce najbardziej ulubionym ptakiem sokolników. Typowy pogromca ptaków, nawet większych od siebie, uczony był do atakowania królików, a nawet zajęcy. Nazywany był szlachcicem, dziwokiem. Posiada krępą sylwetkę, długie ostro zakończone skrzydła. Wierzch ubrania stalowoszary, spód biały nakrapianiem na piersi i poprzecznym ciemnym prążkowaniem. Na policzkach charakterystyczny czarny „wąs” kontrastującym z białym policzkiem. Jest bardziej wyrazisty w porównaniu z innymi sokołami podobnej wielkości. Szyja i ogon krótkie (Wikipedia). To typowy ornitofag – łowi głównie ptaki wielkości gołębia lub większe, łapane w locie na otwartej przestrzeni. Są to przeważnie gołębie miejskie, siewkowce, mewy i kaczki oraz mniejsze ptaki. W jadłospisie środkowoeuropejskich sokołów wędrownych znajduje się aż 200 gatunków ptaków, choć najczęściej (oprócz wspomnianych wcześniej) są to drozdy, wrony, szpaki. Na ofiarę spada lotem nurkowym z bardzo dużą prędkością (ocenianą nawet na 300-350 km/h jak pocisk, uderzając w jedno skrzydło ofiary, tak by samemu uniknąć urazu. Przy pikowaniu ma złożone, ale lekko odstające od ciała skrzydła. Pogoń może trwać do skutku. W ataku próbuje doprowadzić zwierzę do śmierci przez samą siłę uderzenia w tył głowy lub kark szponami lub piersiami. Gdy zdobycz bezwiednie opada sokół nawraca i przechwytuje ją w locie, by ta nie upadła na ziemię. (Wikipedia) Już samo pojawienie się nad danym terenem sokoła powoduje panikę wśród niedrapieżnego ptactwa. Sokoły wędrowne nie budują gniazd. Na miejsce gniazdowania wybierają osłonięte półki skalne, wysokie budynki, na dalekiej północy częste są lęgi naziemne. Natomiast tereny środkowej Europy i wschodniej są jedynym miejscem gdzie sokoły wędrowne wyprowadzają także regularnie lęgi na drzewach zasiedlając gniazda innych dużych ptaków (min. kruków, myszołowów, bielików i czapli), które w razie potrzeby są z terenu przepędzane (Serwis Gnazda sokolników). Samica składa w kwietniu 3-4 jaja. Inkubacja trwa 32 dni. Pisklętami, które po wykluciu ważą ok. 37,5 g, zajmuje się jedynie matka, zaczyna polować, gdy pisklęta osiągają wiek 3 tygodni. W tym czasie samiec karmi samicę i młode. Młode spędzają w gnieździe 5-6 tygodni, po jego opuszczeniu przez miesiąc są dokarmiane przez rodziców. Sokoły wędrowne uzyskują możliwość rozrodu w wieku 3 lat (Wikipedia) . Sokół kojarzony był z niezależnością, dążeniem do wolności, przestrzeniami. pisał o tym A. Mickiewicz w "Konradzie Wallenrodzie" Jako sokół wydarty z gniazda i w klatce żywiony, Choć srogimi mękami łowcy odbiorą mu rozum I puszczają, ażeby braci sokołów wojował, Skoro wzniesie się w chmury, skoro pociągnie oczyma Po niezmiernych obszarach swojej błękitnej ojczyzny, Wolnym odetchnie powietrzem, szelest swych skrzydeł usłyszy: Pójdź, myśliwcze, do domu, z klatką nie czekaj sokoła". "Prawo mienia sokoła tak oznaczało szlachcica, jak noszenie szabli, czy szpad" (Tadeusz Czacki, 1801, "O litewskich i polskich prawach, o ich duchu....") Sokół wędrowny jest ptakiem umieszczanym w herbach i godłach Stacja badawcza w Czempiniu w swym logo ma sokoła wędrownego. W Czempiniu od lat prowadzone są badania nad sokołem i program restytucji sokoła wędrownego. Sokół raróg (Falco cherrug G.) Zamieszkuje południowo-wschodnią oraz środkową Europę i środkowo-zachodnią Azję. Jego areał bytowania ciągnie się od Bałkanów do Turkiestanu, na Syberię i do Azji Środkowej. Zimuje na Półwyspie Arabskim, w Etiopii północnej Afryce i w Indiach. Tereny gniazdowe to rozległe równiny z kępami drzew, naturalne stepy, łąki i półpustynie, tereny skaliste i rolnicze. Występuje też na obszarach graniczących z wysokopiennymi lasami, często w pasmach wzgórz. Pod względem występowania na danym terenie liczy się nie tyle biotop, co obecność na nim odpowiedniej ilości ptaków. Raróg gnieździł sie dawnie na wschodnich rubieżach Polski, był cenionym ptakiem łowczym, niewiele ustępującym białozorowi. Był nawet od niego wszechstronniejszy. Jako tzw. nurek, atakował od spodu czaple unikając ostrego dzioba skierowanego do góry. Z rarogiem polowano, poza okresem pierzenia, przez cały rok. Samice cięższe od samców. Przysłowie „Patrzeć jak na raroga” wynikało z jego rzadkości i z popisowych ataków na ptaki, a także na drobną zwierzynę lądową (zające). Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „rarus” - rzadki. Upierzenie na grzbiecie i skrzydłach szarobrązowe z płowordzawymi brzegami piór. Na ogonie brązowe, poprzeczne pręgi. Głowa biała z podłużnymi brunatnymi pasami, z wąskim słabo zaznaczonym "wąsem" i brwią oraz rdzawym nalotem. Spód ciała jasny, obficie podłużnie brązowo kreskowany. Pręgi te zlewają się na bokach brzucha. Oczy brązowe, dziób szary. Woskówka na dziobie i nogi starych ptaków żółte, u młodych do pierwszego roku życia szaroniebieskie. Lot niezbyt szybki, często krąży na poziomo rozłożonych skrzydłach. Jest nieco większy od sokoła wędrownego. Poza okresem lęgowym żyje samotnie. Biotopem są rozległe równiny z kępami drzew, naturalne stepy, łąki i półpustynie, tereny skaliste i rolnicze. Występuje też na obszarach graniczących z wysokopiennymi lasami, często w pasmach wzgórz. Przeważnie 3-4 beżowe jaja, składane na przełomie kwietnia i maja, obficie nakrapiane brązowymi plamami. Jednym z warunków występowania jest obfitość pożywienia, na które składają sie: gryzonie, zwłaszcza susły, i inne małe ssaki jak zające, króliki oraz na średniej wielkości ptaki - kuropatwy, cietrzewie, pardwy, kaczki, ale też dzikie gęsi i łabędzie. Raróg górski (Falco biarmicus T.) Występuje w południowo-wschodniej Europie, całej Afryce i częściowo w Azji – w Arabii i Azji Mniejszej. To jedyny duży sokół, który zamieszkuje tak południowo położone części świata. Europejskie szczątkowe populacji ulokowane są w Chorwacji, południowych Włoszech (na Sycylii) i Grecji (zachodnie i południowe Bałkany). W Europie Środkowej pojawia się sporadycznie, rzadko na terenach na północ od basenu Morza Śródziemnego. Na wszystkich obszarach, gdzie żyje, jest uznawany za ptaka rzadkiego. Ptak ten, w sokolnictwie nazywany lanerem, ma najsmuklejszą sylwetkę wśród dużych sokołów. Upierzenie barwy brązowej, czubek głowy (potylica i kark) rdzawy, ciemne pasy w pobliżu oczu i wąskie "wąsy" na policzku. Na wierchu (bardziej) i spodzie ciała mocno zaznaczają się prążki. Samica wyraźnie większa od samca. Mierzy 43–50 cm. Młode osobniki są upierzone mniej kontrastowo, ubarwione są bardziej jednolicie i mają brunatny nalot. Na tyle głowy widać jasnobrązowe kreskowanie, na grzbiecie jednolicie ciemnobrązowe pióra, a na spodzie białe z podłużnymi plamkami. Z bliska niewyrośnięte młode raroga i raroga górskiego są do odróżnienia. W porównaniu z sokołem wędrownym ma dłuższe ogon i skrzydła, które są bardziej równomiernie szerokie. W powietrzu macha nimi wolniej. Ma ciemniejszy wierzch niż nieco większy raróg zwyczajny – górski: niebieskoszary z ciemnymi prążkami, a zwyczajny: brunatny. W locie oba te spokrewnione gatunki są trudne do rozróżnienia, zwłaszcza na Bałkanach i innych regionach, gdzie współwystępują. Osiąga wielkość wrony. (Wikipedia) Kobuz (Falco subboteo L.) Zwany był kobcem, sokołem leśnym, sokołem drzewcem, kobaskiem. Ptak wędrowny, zamieszkujący niemal całą Europę (oprócz Skandynawii), Azję, zachodnią część Ameryki oraz na południe od Izraela i Iranu. Zimuje w Afryce. Kobuz jest uważany za jednego z najbardziej sprawnych ptaków szponiastych. Z upierzenia bardzo podobny do sokoła wędrownego, lecz o wiele mniejszy i z podłużnie kreskowanym jasnym spodem ciała. Obie płci ubarwione podobnie, ale samica znacznie większa od samca (o od 1/3 do 1/4). Stare osobniki mają cynamonowo-czerwone "nogawice" (pióra na podudziu). Również rdzawo-czerwone są pokrywy podogonowe. Policzki i gardło białe, pod okiem odznaczający się "wąs" jak u sokoła wędrownego. Dziób, woskówka i nogi osobników dorosłych żółte, młodych – zielonkawe. Koniec dzioba jest szaro-niebieski. Grzbiet łupkowoszary, prawie czarny, pierś biała z podłużnymi, czarnymi plamami. Skrzydła dłuższe, wąskie i bardziej ostro zakończone niż u sokoła wędrownego. W locie ślizgowym lub aktywnym przypomina smukłą sylwetką dużego jerzyka lub oknówkę - ma sierpowate, spiczaste skrzydła i zwężający się ku końcowi krótki ogon, widać też bardzo ciemny wierzch głowy (czarną plamę - "czapeczkę"), który kontrastuje z jasnym policzkiem na którym wyraźnie zaznacza się czarny wąs oraz z białą szyją. Jego znakomity szybki lot można podziwiać nie tylko w trakcie polowań, ale też w czasie wędrówek. (Wikipedia). Wodzicki pisał iż 1858 r. widział stacjonujących w Królestwie Polskim Czerkiesów i Kurdów polujących z kobuzem i krogulcem na na przepiórki, kuropatwy i błotne ptaki z rozjazdem. (Kazimierz Wodzicki "O sokolnictwie i ptakach myśliwskich") Drzemlik (Falco columbarius L.) Zamieszkuje Północną Europę (Irlandia, Szkocja, Skandynawia, Rosja) i północną Amerykę. Głównym siedliskiem jest leśna tundra, tajga, wrzosowiska, lasostepy, torfowiska, pola poprzecinane rzekami, i porośnięte kępami drzew. Przeważnie bytuje na słabo zarośniętych nizinach i płaskowyżach, halach, obrzeżach zbiorników wodnych, wydmach nadmorskich mokradłach i w dolinach rzecznych. Zimą w pobliżu wybrzeży morskich. (Wikipedia) Jak podaje Mieczysław Mazaraki w książce „Z sokołami na łowy” drzemlik używany był do łowów zespołowych z użyciem kilku lub kilkunastu ptaków. W locie przypomina krogulca. Służył do chwytania małych ptaków, a w sokolnictwie zaprawiano go i do chwytania ptaków większych rozmiarami od niego samego - gołębi, kuropatw. W locie „kompanijnym” atakował cietrzewie, głuszce i dzikie gęsi. W dawnej Polsce drzemlika zaprawiano do polowań na przepiórki oraz skowronki. Ptaki trudne w utrzymaniu. Pustułka (Falco tinnuculus L.) Popularny w Polsce sokół wielkością zbliżony do kobuza. Bardzo rzadko wymieniany w literaturze jako ptak łowczy na drobne ptaki (Gustawicz B. Wyrobek E. „Życie zwierząt” t. III za M. Mazarakim). Jak pisał w 1898 r. Majewski „Pustułka nazwana została od tego, że utrzymuje się i gnieździ w miejscach pustych; pospólstwo zaś przesądne, już od nadanego jej nazwiska przywiązało znaczenie niepłodności.” Polska nazwa ptaka wywodzi się od rosyjskiego "pustoj", co oznacza "głupi". Tak negatywne określenie nadali jej jednak sokolnicy, którzy nie mogli wyszkolić tego gatunku do polowania na ptaki. Uważali zatem, że brakuje mu zdolności niezbędnych do nauki nowych umiejętności. Wynika ona jednak głównie ze sposobu latania oraz taktyki chwytania ofiar. Grzbiet i pokrywy skrzydłowe zawsze rdzawobrązowe z czarnymi, trójkątnymi plamami, również pazury są czarne. Samica jest bardziej brązowa z wierzchu i ma kreskowaną głowę. U obu płci spód ma kremową barwę o gęstym nakrapianiu. Niebieskawoszary ogon jest długi, u samca z widoczną z daleka szeroką, biało obrzeżoną, czarną pręgą, u samicy oprócz szerokiej, czarnej pręgi występuje szereg węższych, ciemnych prążków. Rozszerza się na końcu. Skrzydła wąskie, długie i ostro zakończone na kształt sierpa. Na lotkach widoczna czerń. Głowa i ogon samca popielate z delikatnym wąsem, wierzch ciała rdzawoczerwony z ciemnymi plamami, spód ciała jaśniejszy z żółtawym nalotem oraz czarnymi kropkami i kreskami. Kuper i wierzchnia strona ogona u samca są niebieskoszare. Samica na grzbiecie brązowa, głowa popielata z czarnymi plamkami i prążkami. Jest mniej kontrastowa. Nogi, obwódka wokół oczu i woskówka na dziobie żółte, oko prawie czarne. Górna część dzioba jest zakrzywiona i zachodzi na część dolną (Wikipedia). Głowa i ogon samca popielate z delikatnym wąsem, wierzch ciała rdzawoczerwony z ciemnymi plamami, spód ciała jaśniejszy z żółtawym nalotem oraz czarnymi kropkami i kreskami. Kuper i wierzchnia strona ogona u samca są niebieskoszare. Samica na grzbiecie brązowa, głowa popielata z czarnymi plamkami i prążkami. Jest mniej kontrastowa. Nogi, obwódka wokół oczu i woskówka na dziobie żółte, oko prawie czarne. Górna część dzioba jest zakrzywiona i zachodzi na część dolną (Wikipedia). Długi ogon pomaga w gwałtownym wykonywaniu powietrznego zwisu. W wybranym miejscu zawisa z opuszczonym ogonem i uniesionymi, szybko poruszanymi skrzydłami i w razie dostrzeżenia zwierzyny ostro pikuje w dół. Często manewr musi powtarzać, bo nie kończy się on sukcesem. Tam, gdzie jest większa obfitość pokarmu, jak świeżo skoszone łąki, można spotkać większą liczbę tych ptaków, choć poza okresem lęgowym prowadzą samotniczy tryb życia. Polowania na ptaki zdarzają się zwykle latem, zwłaszcza w lipcu, i zimą, szczególnie w styczniu. Skuteczność łowów jest bardzo dobra, gdy weźmie się pod uwagę słabe przystosowanie pustułki do takiej zwierzyny – słabe i krótkie nogi oraz długie sterówki powodują wolniejszy lot niż u kobuza czy sokoła wędrownego. (Wikipedia) Sokół skalny (Falco eleonorae L.) Średni ptak drapieżny z rodziny sokołowatych (Falconidae), zamieszkujący basen Morza Śródziemnego, atlantyckie wybrzeże Afryki oraz brzegi Morza Czerwonego. Układany przez sokolników do polowania na małe ptaki łowne i śpiewające, będące przysmakiem ludzi południa Europy. Sokoły hybrydy (mieszańce) Hybrydy - ptaki będące mieszańcami różnych gatunków ptaków drapieżnych. Ich nazwy wywodzą się od skrótów anglojęzycznych nazw gatunków, od których pochodzą. Najpopularniejsze z nich to: Gyr/peregrine - krzyżówka białozora z sokołem wędrownym. Gyr/saker- krzyżówka białozora z rarogiem. Pere/saker- krzyżówka sokoła wędrownego z rarogiem. Perlin - krzyżówka sokoła wędrownego z drzemlikiem. Hybrydy białozora są ptakami niewiele mniejszymi niż czyste białozory, jednak mają znacznie wyższą od nich odporność na czynniki chorobotwórcze. Między innymi, dlatego są cenione w krajach arabskich, gdzie klimat nie sprzyja czystym białozorom. (Informacja ze strony "Gniazda sokolników" PZŁ) Po lewej raróg. W środku i po prawej hybrydy (mieszańce) sokołów Jastrząb zwyczajny (gołębiarz) - Accipiter gentilis L. Jastrzębiarstwo, wg niektórych sokolników, powinno wyraźnie być rozgraniczone z sokolnictwem ze względu na zupełnie inna technikę polowania jastrzębi gołębiarzy i krogulców. Jastrzębie biją zwierzynę znienacka, z małej odległości, nie gonią zwierzyny na większe odległości. Typowe do polowań "na deptaka" z psem. Jastrzębie są wytrzymałe, nie tracą pasji łowieckiej, są uniwersalne. Łowią w powietrzu i na lądzie. Źle ułożone potrafią uciec na łono natury. Cechy rozpoznawcze: krótkie, szerokie skrzydła, długi ogon z czterema poprzecznymi pręgami, na końcu zaokrąglony. Oczy żółte. Stare osobniki na spodzie poprzecznie prążkowane, młode z podłużnymi plamami. Przeważnie lata nisko, doskonale wykorzystując osłony terenowe. Trudny do zaobserwowania. Rozpowszechniony w lasach oraz na terenach otwartych całej Polski. Jastrzębia gołębiarza układano do polowania na dużo większego od niego zwierza (gęsi, dropie, kaczki, cietrzewie, i mniejsze jarząbki i kuropatwy). Krogulec - Accipiter nisus L. Krogulec zwyczajny, krogulec, jastrząb wróblarz (Accipiter nisus) – gatunek średniej wielkości ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Używany jako ptak łowczy do polowań na małe ptaki. Mikołaj rej w "Zwieciadle..."pisał: "Pojedziesz zasię z krogulaszkiem do żniwa, ano nadobnie żną. W "Łowcu" (nr 10 str. 162) z 1895 czytamy: "Mierny szlachetka nie pozostawał także w domu, zabierał swe pieski, siateczkę, kobuzka czy krogulaszka i na uroczym tle natury słała się sielanka życia, której tak smaczny obrazek pozostawił nam niezrównany opowiadacz życia szlacheckiego. Kazimierz Wójcicki w "Zarysach domowych"pisał:. "Kto miał jastrzębia dobierał krogulca i z wiosny i w jesieni polował; bo jastrzębia puszczał na większe ptastwo jak kuropatwy, jarząbki, krogulca tylko na przepiórkę, słowika i skowronka.", a Kazimierz Wodzicki w podręczniku "O sokolnictwie i ptakach myśliwskich" pisał: "Z dwóch jadących konno w pole jeden trzymał na berle zakapturowanego jastrzębia, drugi krogulca, którego w miejscu obiecującym zwierzynę z berła (najczęściej tego ptaka małego na rękawicy grubej bez berła noszono) puszczano. Leciał w różne strony, powracał na rękę, dostawał mięsa kawałek i znowu leciał dalej; dopiero gdy upatrzył co zwierzyny dopóki nie nadjechali jeźdźcy i albo ujrzeli w miejscu, i w miejscu wziął jastrząb, albo też końmi spłoszyli i w pogoń ptaka puszczano. Krogulec służbę niejako wyżła pełnił; był on adiutantem nieodstępnym jastrzębia; drobny, zwinny, zręczny, dopomagał bardzo zalatując to z przodu, to z tyłu, to znowu górując nad ptakiem, ułatwiał jastrzębiowi złowienie większej sztuki, jak kaczki, gęsi, itd. Krogulec doskonale unoszony miał wielką wartość; nie narażając się nigdy na niebezpieczeństwo umiał zręcznymi powietrznymi ruchami tak zmęczyć zwierzynę, że np. zając przycupnął gdzie pod miedzą, nie wiedząc dokąd już uciekać, i wtedy jastrząb go imał. Z tego to poszło przysłowie: krogulec ruszy, jastrząb ugoni." Zamieszkuje skraje lasów w pobliżu pól z kępami drzew, w tym 20-50-letnie świerkowe i sosnowe drągowiny, monokultury oraz śródpolne zagajniki. Mogą być to zarówno duże kompleksy leśne, ze zwartymi drzewostanami poprzecinane przesiekami i porębami, ale też polne biotopy w których rosną krzewy i drzewa. Często spotykany dość blisko siedzib ludzkich, wydaje się przyzwyczajać do antropologicznych zmian, jak i samej obecności ludzi. Jego zasięg nie jest zależny od wysokości nad poziomem morza. Coraz częściej spotyka się go w większych parkach miejskich i ogrodach oraz polującego w pobliżu gospodarstw wiejskich. Samica jest wyraźnie większa od samca (o około 1/3). Różnice znacznie widać też w ubarwieniu. U bardziej jaskrawego samca występuje niebieskoszary wierzch, a na białawym spodzie ciała i na policzkach widać rdzawe prążkowanie. Tęczówki pomarańczowe. U samicy wierzch ciała szary, spód białoszary z poprzecznym pręgowaniem. Jasne policzki i żółte tęczówki oka. Obie płcie mają jednak ogon dłuższy niż szerokość ich skrzydła. Gdy ptak siedzi, na grzbiecie widać białe plamki. Prosto ścięty ogon jest stosunkowo długi. Nogi żółte, zakończone hakowatymi pazurami. Są długie, w odróżnieniu od jastrzębich. Samica krogulca jest podobna, choć nieco mniejsza od jastrzębia, od którego w locie łatwo można odróżnić je po ogonie: u krogulca jest on równo ścięty, u jastrzębia – lekko zaokrąglony. Krzysztof Mielnikiewicz copyright: Krzysztof Mielnikiewicz wszelkie prawa zastrzeżone licznik odwiedzin:
amerykański drapieżnik podobny do wilka; kura z amerykańskiej rasy kur; amerykański ptak z rodziny tanagr; australijski ptak z rzędu kuraków,podobny do indyka; kogucik z rasy kur amerykańskich; amerykański ptak z rodziny bekasowatych; Powiązane określenia. ptak podobny do kuraków lub drapieżny chrząszcz; ptak Ameryki Środkowej i
ptak drapieżny podobny do gołębiarza
